Urbanizacja

Urbanizacja to wielopłaszczyznowy proces polegający na przekształcaniu się ludności wiejskiej w miejską, rolniczej w nierolniczą, czemu towarzyszy wzrost liczby miast oraz obszaru przez nie zajmowanego. 

Urbanizacji również towarzyszy rozwój infrastruktury.
Płaszczyzny urbanizacji:

- demograficzną (statystyczną) – obrazująca udział ludności zamieszkałej w miastach,

- zawodową – opartą na głównym źródle utrzymania,

- krajobrazową – opisującą wizerunek i zmiany wieś > miasto,

- kulturową – dotyczącą przejmowania wzorców zachowań typowych dla ludności miejskiej, co może przejawiać się ujemnym przyrostem naturalnym np. pas obszaru między Warszawą a Łodzią, gdzie stopa przyrostu naturalnego wynosi od –3 do –1,5 promili.

Trzy ostatnie płaszczyzny urbanizacji określamy mianem urbanizacji wsi.

Przyczyny urbanizacji
Są różne w krajach słabo i wysoko gospodarczo rozwiniętych, co ma swoje potwierdzenie w poziomie urbanizacji poszczególnych krajów.

W tych pierwszych wskaźnik urbanizacji wynosi ok. 38%, a ludność opuszcza przeludnioną, borykającą się z wieloma problemami wieś, głównie w poszukiwaniu pracy i lepszych warunków do życia. W krajach wysoko rozwiniętych ośrodki miejskie wchłaniają stopniowo tereny wiejskie, powiązane z nimi funkcjonalnie np. w zakresie dojazdów do pracy lub zaopatrzenia w żywność.

Czasem większe wsi, w miarę rozwoju pozarolniczych miejsc pracy przekształcają się w miasta - w wielu krajach takim momentem narodzenia się miasta jest osiągnięcie przez wieś progu zaludnienia, ustalonego przez przepisy krajowe.

W Niemczech jest to przykładowo próg 2000 osób, a w krajach skandynawskich - 200 osób.

Niekiedy mechanizm jest inny - tak jest w przypadku krajów, gdzie występuje nadurbanizacja, np. w Argentynie i innych krajach tzw. Ameryki Łacińskiej.

Argentyna jest krajem średnio rozwiniętym gospodarczo o stosunkowo wysokim wskaźniku urbanizacji (89%). Przyczyną tego zjawiska jest niedorozwój sieci osadniczej, zwłaszcza wiejskiej, z powodów historycznych. 

Powstały tam wielkie gospodarstwa rolne typu latyfundialnego (przeciętne gospodarstwo rolne w Argentynie liczy 469 ha użytków rolnych - dla porównania w Etiopii - 1,3 ha).

Surowce przemysłu chemicznego w Polsce

Złoża siarki, które oceniane są na 1 mld ton, występują w Polsce południowo-wschodniej w rejonie Tarnobrzegu (w rozwidleniu Wisły i Sanu i na południowy zachód od miasta) i Lubaczowa (na pograniczu z Ukrainą). 

Wydobycie siarki (metodą podziemnego wytopu siarki) prowadzą kopalnie „Jeziórko" i „Osiek" w rejonie Tarnobrzega.

Wydobycie siarki rodzimej kształtuje się obecnie na poziomie poniżej 1 mln ton podczas gdy jeszcze niedawno sięgało 5 mln, co dawało Polsce drugie miejsce na liście jej producentów. Na spadek wydobycia nałożyły się zmniejszenie zapotrzebowania na siarkę na rynku krajowym i ograniczenie eksportu wywołane wzrostem produkcji tańszej siarki odzyskanej (z procesu odsiarczania ropy naftowej i gazu).

Siarka wykorzystywana jest głównie do produkcji kwasu siarkowego. Zakłady zajmujące się jego produkcją najczęściej wchodzą w skład kombinatów chemicznych i współpracują z wytwórniami nawozów fosforowych.

Wynika to z faktu, że transport siarki jest bardziej opłacalny niż transport kwasu siarkowego (do wyprodukowania 1 tony kwasu siarkowego potrzeba 0,4 tony siarki, a stawki przewozowe kwasu siarkowego są dużo wyższe niż w przypadku siarki). Wytwórnie kwasu siarkowego znajdują się w Policach, Gdańsku i Tarnobrzegu, a także w mniejszych zakładach np. w Luboniu koło Poznania..

Złoża soli kamiennej występują na Kujawach, w Wielkopolsce, na Podkarpaciu (w rejonie Bochni i Wieliczki), w Rybnickim Okręgu Węglowym (rejon Żor i Rybnika) i na wybrzeżu w pasie od Łeby po Wejherowo, ale sól wydobywana jest tylko w pierwszych dwóch okręgach, zaś rejon Podkarpacki cechuje się niewielką produkcją. Wydobycie soli prowadzone jest dwoma metodami: głębinową i hydrauliczną.

Dominujące znaczenie ma metoda hydrauliczna, w której wydobywana jest sól, w postaci solanki, transportowana rurociągami do przetwarzających ją zakładów lub jest poddawana warzeniu celem uzyskania soli krystalicznej. Poza przeznaczeniem spożywczym sól znajduje zastosowanie w produkcji sody i chloru. Zakłady przemysłu sodowego są zlokalizowane w Inowrocławiu oraz Janikowie.

Przemysł siarkowy i solny to przemysł chemiczny związków nieorganicznych, który wraz z przemysłem nawozów sztucznych jest w Polsce względnie silniej rozbudowany niż przemysł związków organicznych i tworzyw sztucznych.

Przemysł elektromaszynowy

Przemysł elektromaszynowy wyróżnia wysoka ranga w gospodarce  i duże zróżnicowanie produkowanych wyrobów.

O rozmieszczeniu ośrodków przemysłu elektromaszynowego decyduje zespół czynników:
-rynek zbytu,
-infrastruktura techniczna
-wykwalifikowana kadra inżynieryjno-techniczna,
-zaplecze naukowo-badawcze,
-dostępność bazy surowcowej, którą w Polsce stanowią głównie wyroby hutnicze.

Przemysł samochodowy - skupia się w Warszawie, w Bielsku-Białej, Tychach i Lublinie, gdzie produkowane są samochody osobowe. Samochody ciężarowe produkowane są w Lublinie, Starachowicach, Jelczu.

W Jelczu i Sanoku wytwarzane są ponadto autobusy. W Polsce produkowane są także samochody dostawcze, m.in. w Nysie i Poznaniu.

Żywiołowy rozwój motoryzacji w Polsce po otwarciu się na Zachód spowodował, że kraj nasz stał się jednym z ważniejszych rynków zbytu w Europie. Rozwój przemysłu samochodowego umożliwiły inwestycje kapitałowe obcych koncernów: Daewoo, Opla, GM, Fiata, Volkswagena i Forda.

Przemysł taboru kolejowego - zakłady we Wrocławiu, gdzie produkowane są lokomotywy,

Poznaniu - lokomotywy, wagony, Chorzowie – m.in. wagony tramwajowe.

Przemysł stoczniowy - główną stocznią Polski jest obecnie stocznia w Szczecinie, która jako jedyna nie boryka się z problemami ekonomicznymi. Stocznia w Gdańsku i Gdyni znacznie zmniejszyły swoją produkcję.

Przemysł lotniczy - po rozwiązaniu Układu Warszawskiego, paktu wojskowego krajów socjalistycznych, produkcja tego przemysłu załamała się. Ośrodkami produkcji samolotów pozostają Mielec i Świdnik, w których konstruowane są helikoptery.

Przemysł maszynowy wytwarzający w Polsce maszyny budowlane (m.in. Stalowa Wola, Wrocław), włókiennicze (np. Łódź, Bielsko-Biała), maszyny górnicze (ośrodki GOP-u), maszyny rolnicze (Ursus, Płock, Lublin, Kutno, Poznań).

Przemysł metalowy - w zakładach tego przemysłu wzrósł udział firm zachodnich, przez co na rynku jest dostatek sprzętu gospodarstwa domowego o wzrastającej jakości. Przemysł metalowy produkuje także konstrukcje stalowe, łożyska, narzędzia skrawające. Zakłady wytwarzające te wyroby skupiają się w pobliżu hut, głównie na Górnym Śląsku.

 Przemysł elektroniczny i elektrotechniczny -stanowi zaledwie 7% produkcji.Centrum produkcji stanowi Warszawski Okręg Przemysłowy (miasto stołeczne wraz z pobliskim ośrodkami: Piaseczno, Milanówek, Błonie). Główne wyroby tego przemysłu stanowią telewizory, sprzęt telekomunikacyjny, kable, radioodbiorniki, komputery.