Lasy dają nam nie tylko spokój i odprężenie podczas spaceru. Ich rola jest nieoceniona!
60 letnia sosna produkuje tyle tlenu, ile wynosi dobowe zapotrzebowanie 3 osób, a duży buk 14 osób, a 1 hektar lasu wytwarza 5-10 razy więcej tlenu niż 1 hektar użytków rolnych. Lasy świata produkują 27 mld ton tlenu - ponad połowę rocznego zapotrzebowania ludzi i zwierząt na Ziemi.
Od czasu zakończenia II wojny światowej lesistość Polski wzrosła o 7,6% (z 21% do 28,6% powierzchni kraju). W tym czasie przeciętny wiek drzewostanu wzrósł z 44 do 56 lat, a pozyskanie drewna wynosiło średnio tylko 63% przyrostu masy. Nieprawdziwe są więc twierdzenia, że lasów w Polsce ubywa. Leśnicy hodują je mając na uwadze: powszechną, ochronę lasu, trwałość utrzymania lasów, ciągłość i zrównoważone wykorzystanie wszystkich funkcji lasów, powiększanie zasobów leśnych. Czy wiesz, że?...
... czytelnicy książek na całym świecie przyczyniają się do tego, że ścinanych jest ponad 150 mln drzew rocznie? Jednak tylko kilka wydawnictw (głównie w USA i Wielkiej Brytanii) sadzi drzewa, z których następnie korzysta jako surowiec do produkcji papieru na książki? ... 60 letnia sosna produkuje tyle tlenu, ile wynosi dobowe zapotrzebowanie 3 osób, a duży buk 14 osób, a 1 hektar lasu wytwarza 5-10 razy więcej tlenu niż 1 hektar użytków rolnych? ... lasy świata produkują 27 mld ton tlenu - ponad połowę rocznego zapotrzebowania ludzi i zwierząt na Ziemi? ... w 1 m3 powietrza leśnego jest 45-70 razy mniej organizmów chorobotwórczych niż w powietrzu miejskim? ... 1 hektar lasu pochłania w ciągu roku 140-230 ton CO2 i zatrzymuje 50-70 ton pyłów? ... 1 hektar lasu pobiera, a następnie transpirując oddaje do środowiska około 45 ton wody? ... 150 metrowa ściana lasu obniża natężenie hałasu do 18-25 dB? ... nie ma takiej gałęzi gospodarki, która nie potrzebowałaby drewna lub innych produktów leśnych? ... obecnie z drewna wytwarza się ok. 30 tysięcy różnych produktów?
- nadmierny wypas zwierząt, deforestacja, w przyszłości Nauru).
- turystyczne
- służbowe 2. Czynniki sprzyjające migracjom:
- zróżnicowanie atrakcyjności przestrzeni - zróżnicowanie dochodów, warunków życia – w tym szczególna rola nowych inwestycji w przemyśle – przykład: Warszawa, Poznań i Kraków a Ściana Wschodnia w Polsce,
- zasoby mieszkaniowe,
- polityka państwa – prawo meldunkowe - azyl lub wiza w celu: zagospodarowania terenów cennych strategicznie (tereny sporne w Izraelu), zagospodarowania pustkowi demograficznych (południowa Amazonia), zagospodarowania terenów o cennych zasobach naturalnych - np. przymusowe przesiedlenia z Rosji do Kazachstanu w celu zagospodarowania zasobów węgla i miedzi,
- zróżnicowanie przestrzenne zasobów pracy (ludzkich),
- korzystna faza cyklu koniunkturalnego - dynamiczny wzrost gospodarczy (tworzenie miejsc pracy, poprawa infrastruktury, wzrost płac). 3. Migracja jako zjawisko czasowe.
- przebiega stosownie do cyklu gospodarczego(recesja, dobra koniunktura),
- przebieg zależny od przebiegu zjawisk przyrodniczych - migracje sezonowe - prace w
rolnictwie, turystyce, odpoczynek zimowy i letni,
- przebieg zależny od ustaleń prawnych - terminy szkolnych ferii, święta wraz z sąsiadującymi dniami,
- powstawanie lub likwidacja barier - wizy, meldunki - np. . w Polsce bardzo duży wzrost migracji z Polski w momencie likwidacji obowiązku posiadania wizy do krajów europejskich, napływ Azjatów do Polski itp. 4. Migracja jako zjawisko przestrzenne:
- przewaga migracji na małe odległości, w migracjach na małe odległości dominują kobiety,
- w migracjach na duże odległości dominują mężczyźni.
- przewaga migracji ze wsi do miast
- sukcesja: migracja początkowo ze strefy podmiejskiej do centrum, potem z dalej położonych terenów do strefy podmiejskiej,
- rozchodzenie się migracji wzdłuż szlaków transportowych,
- zatrzymywanie się części migracji w punktach sposobności pośrednich,
- przepływ powrotny,
- duże miasta mają większy zasięg oddziaływania niż małe miasta, wielkość zasięgu zależy od kosztów pokonywania odległości - obecnie maleje zakres dojazdów do pracy.
- natężenie migracji rośnie proporcjonalnie do liczby mieszkańców, a odwrotnie proporcjonalnie do kwadratu iloczynu odległości jednostek osadniczych, pomiędzy którymi zachodzi migracja. 5. Selektywność migracji:
- wiek - ruchliwość jest większa w przypadku grup wiekowych 18-35 lat oraz 0-4 lata.
- stan cywilny - osoby wolne.
- miejsce zamieszkania - częściej migrują osoby ze wsi
- płeć - bardziej ruchliwe są kobiety,
- cechy osobowe - przedsiębiorczość, ryzykanckie skłonności, energiczność, przynależność do narodu wędrującego - Cyganie, nomadowie w krajach pustynnych, dobre zdrowie.
- selekcja negatywna i selekcja pozytywna. 6. Skutki migracji na przykładzie Polski:
- wpływ na przyrost naturalny i strukturę demograficzną (niedobór kobiet w Polsce północno-wschodniej, odmłodzone i dojrzałe społeczeństwa w regionach Polski),
- pośredni wpływ na warunki prowadzenia działalności gospodarczej –odpływ ludności wywołuje spadek realnego popytu – przykład Ściany Wschodniej – wymieranie ludności, ubożenie, narastanie ryzyka inwestycyjnego
- wpływ na rynek pracy i bezrobocie w Polsce – utajone (przeludnienie agrarne) i jawne (tereny północne Polski)
- oddziaływanie na strukturę społeczną (przykład Zambrowa, Nowej Huty – podziały społeczne, elity, partykularyzm)
Nazwa Bieszczady pochodzi od synonimu polskich Bieszczadów.
Bieszczady zbudowane są ze skał osadowych pochodzenia morskiego. Wypiętrzone i sfałdowane zostały z początkiem neogenu. Charakterystyczna dla Bieszczad jest rzeźba rusztowa, czyli prawie równolegle biegnące wyższe pasma górskie, które połączone są ze sobą krótkimi grzbietami.
Turystyczne wędrówki ułatwiają linie grzbietowe, których wyrównanie następuje na wysokości ok. 1000 m, co świadczy o powierzchni zrównania i powstało w okresie intensywnej denudacji. Okres wielkiej denudacji zapoczątkowała zmiana klimatu prowadząca do zlodowacenia. Lądolód skandynawski dotarł w głąb Karpat, ale spowodował wielkie zatamowanie spływu wód na północ (Jerzy Wrona, W Bieszczadach).
Ciekawszymi miejscami, które warto odwiedzić spędzając wolne chwile w przepięknych Bieszczadach są:
➢ Łopiennik;
➢ Dolina Sanu;
➢ Dwernik – Kamień;
➢ Maqura Stuposiańska;
➢ Przysłup Caryński;
➢ Połonina Wetlińska;
➢ Połonina Waryńska;
➢ Jasło;
➢ Moczarne;
➢ Rawki;
➢ Grupa Tarnicy, Bukowego Berda i Halicza;
➢ Dolina górnego Sanu.
Dla turystów wytyczone są specjalne trasy, ścieżki turystyczne. Dla ludzi łaknących dodatkowych atrakcji bądź aktywnego spędzania czasu Bieszczadzki Park umożliwia turystykę konną i rowerową.
Klimat w Bieszczadach jest zróżnicowany, tzn. uzależniony jest on od miejsca w jakim się znajdujemy, wiąże się z rzeźbą terenu oraz wysokością nad poziomem morza. Bardzo wyraźny jest wpływ kontynentalnych mas powietrza, które napływają tu znad Europy Wschodniej. Średnia roczna temperatura – 5 stopni Celsjusza. Roczne opady – od 800 mm do 1150 mm.
Przechadzając się po wspaniałych polskich Bieszczadach warto zwrócić szczególną uwagę na przepiękny, zielony i tętniący życiem Bieszczadzki Park Narodowy. Składa się on z dwóch części: większej przypadającej na najpiękniejsze krajobrazowo połoniny masywu Tarnicy i okolicznych szczytów oraz z części mniejszej, w skład której wchodzi Połonina Caryńska .Od 1992 r. jest częścią Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery „Karpaty Wschodnie”.
Bieszczadzki Park Narodowy jest przepiękny. Można w nim znaleźć ponad 780 gatunków roślin naczyniowych, 1000 gatunków grzybów, 500 gatunków porostów, 250 gatunków mchów i inne. Jest to miejsce szczególnie piękne i tętniące życiem przez cały rok, gdyż żyje tu bardzo dużo zwierząt. Mieszkają tu sarny, jelenie, żubry, rysie, żbiki, dziki, niedźwiedzie, wilki, różne gatunki węży oraz przeróżne gatunki ptaków tj. np. orzeł przedni, puchacz czy orlik krzykliwy.
Walorami Bieszczadzkiego Parku Narodowego są:
➢ Przepiękne krajobrazy Karpat Wschodnich;
➢ Unikatowe rośliny (wiele z nich jest pod ochroną);
➢ Zachowane fragmenty pierwotnej puszczy karpackiej;
➢ Rzadkie gatunki bezkręgowców;
➢ Dobrze zachowane torfowiska wysokie.
Dla turystów wytyczone są specjalne trasy, ścieżki turystyczne. Dla ludzi łaknących dodatkowych atrakcji bądź aktywnego spędzania czasu Bieszczadzki Park umożliwia turystykę konną i rowerową. Bieszczady to wspaniałe, pełne magii miejsce!
Urbanizacja to wielopłaszczyznowy proces polegający na przekształcaniu się ludności wiejskiej w miejską, rolniczej w nierolniczą, czemu towarzyszy wzrost liczby miast oraz obszaru przez nie zajmowanego.
Urbanizacji również towarzyszy rozwój infrastruktury. Płaszczyzny urbanizacji:
- demograficzną (statystyczną) – obrazująca udział ludności zamieszkałej w miastach,
- zawodową – opartą na głównym źródle utrzymania,
- krajobrazową – opisującą wizerunek i zmiany wieś > miasto,
- kulturową – dotyczącą przejmowania wzorców zachowań typowych dla ludności miejskiej, co może przejawiać się ujemnym przyrostem naturalnym np. pas obszaru między Warszawą a Łodzią, gdzie stopa przyrostu naturalnego wynosi od –3 do –1,5 promili.
Trzy ostatnie płaszczyzny urbanizacji określamy mianem urbanizacji wsi. Przyczyny urbanizacji Są różne w krajach słabo i wysoko gospodarczo rozwiniętych, co ma swoje potwierdzenie w poziomie urbanizacji poszczególnych krajów.
W tych pierwszych wskaźnik urbanizacji wynosi ok. 38%, a ludność opuszcza przeludnioną, borykającą się z wieloma problemami wieś, głównie w poszukiwaniu pracy i lepszych warunków do życia. W krajach wysoko rozwiniętych ośrodki miejskie wchłaniają stopniowo tereny wiejskie, powiązane z nimi funkcjonalnie np. w zakresie dojazdów do pracy lub zaopatrzenia w żywność.
Czasem większe wsi, w miarę rozwoju pozarolniczych miejsc pracy przekształcają się w miasta - w wielu krajach takim momentem narodzenia się miasta jest osiągnięcie przez wieś progu zaludnienia, ustalonego przez przepisy krajowe.
W Niemczech jest to przykładowo próg 2000 osób, a w krajach skandynawskich - 200 osób.
Niekiedy mechanizm jest inny - tak jest w przypadku krajów, gdzie występuje nadurbanizacja, np. w Argentynie i innych krajach tzw. Ameryki Łacińskiej.
Argentyna jest krajem średnio rozwiniętym gospodarczo o stosunkowo wysokim wskaźniku urbanizacji (89%). Przyczyną tego zjawiska jest niedorozwój sieci osadniczej, zwłaszcza wiejskiej, z powodów historycznych.
Powstały tam wielkie gospodarstwa rolne typu latyfundialnego (przeciętne gospodarstwo rolne w Argentynie liczy 469 ha użytków rolnych - dla porównania w Etiopii - 1,3 ha).
Złoża siarki, które oceniane są na 1 mld ton, występują w Polsce południowo-wschodniej w rejonie Tarnobrzegu (w rozwidleniu Wisły i Sanu i na południowy zachód od miasta) i Lubaczowa (na pograniczu z Ukrainą).
Wydobycie siarki (metodą podziemnego wytopu siarki) prowadzą kopalnie „Jeziórko" i „Osiek" w rejonie Tarnobrzega.
Wydobycie siarki rodzimej kształtuje się obecnie na poziomie poniżej 1 mln ton podczas gdy jeszcze niedawno sięgało 5 mln, co dawało Polsce drugie miejsce na liście jej producentów. Na spadek wydobycia nałożyły się zmniejszenie zapotrzebowania na siarkę na rynku krajowym i ograniczenie eksportu wywołane wzrostem produkcji tańszej siarki odzyskanej (z procesu odsiarczania ropy naftowej i gazu).
Siarka wykorzystywana jest głównie do produkcji kwasu siarkowego. Zakłady zajmujące się jego produkcją najczęściej wchodzą w skład kombinatów chemicznych i współpracują z wytwórniami nawozów fosforowych.
Wynika to z faktu, że transport siarki jest bardziej opłacalny niż transport kwasu siarkowego (do wyprodukowania 1 tony kwasu siarkowego potrzeba 0,4 tony siarki, a stawki przewozowe kwasu siarkowego są dużo wyższe niż w przypadku siarki). Wytwórnie kwasu siarkowego znajdują się w Policach, Gdańsku i Tarnobrzegu, a także w mniejszych zakładach np. w Luboniu koło Poznania..
Złoża soli kamiennej występują na Kujawach, w Wielkopolsce, na Podkarpaciu (w rejonie Bochni i Wieliczki), w Rybnickim Okręgu Węglowym (rejon Żor i Rybnika) i na wybrzeżu w pasie od Łeby po Wejherowo, ale sól wydobywana jest tylko w pierwszych dwóch okręgach, zaś rejon Podkarpacki cechuje się niewielką produkcją. Wydobycie soli prowadzone jest dwoma metodami: głębinową i hydrauliczną.
Dominujące znaczenie ma metoda hydrauliczna, w której wydobywana jest sól, w postaci solanki, transportowana rurociągami do przetwarzających ją zakładów lub jest poddawana warzeniu celem uzyskania soli krystalicznej. Poza przeznaczeniem spożywczym sól znajduje zastosowanie w produkcji sody i chloru. Zakłady przemysłu sodowego są zlokalizowane w Inowrocławiu oraz Janikowie.
Przemysł siarkowy i solny to przemysł chemiczny związków nieorganicznych, który wraz z przemysłem nawozów sztucznych jest w Polsce względnie silniej rozbudowany niż przemysł związków organicznych i tworzyw sztucznych.
Przemysł elektromaszynowy wyróżnia wysoka ranga w gospodarce i duże zróżnicowanie produkowanych wyrobów.
O rozmieszczeniu ośrodków przemysłu elektromaszynowego decyduje zespół czynników: -rynek zbytu, -infrastruktura techniczna -wykwalifikowana kadra inżynieryjno-techniczna, -zaplecze naukowo-badawcze, -dostępność bazy surowcowej, którą w Polsce stanowią głównie wyroby hutnicze.
Przemysł samochodowy - skupia się w Warszawie, w Bielsku-Białej, Tychach i Lublinie, gdzie produkowane są samochody osobowe. Samochody ciężarowe produkowane są w Lublinie, Starachowicach, Jelczu.
W Jelczu i Sanoku wytwarzane są ponadto autobusy. W Polsce produkowane są także samochody dostawcze, m.in. w Nysie i Poznaniu.
Żywiołowy rozwój motoryzacji w Polsce po otwarciu się na Zachód spowodował, że kraj nasz stał się jednym z ważniejszych rynków zbytu w Europie. Rozwój przemysłu samochodowego umożliwiły inwestycje kapitałowe obcych koncernów: Daewoo, Opla, GM, Fiata, Volkswagena i Forda.
Przemysł taboru kolejowego - zakłady we Wrocławiu, gdzie produkowane są lokomotywy,
Poznaniu - lokomotywy, wagony, Chorzowie – m.in. wagony tramwajowe.
Przemysł stoczniowy - główną stocznią Polski jest obecnie stocznia w Szczecinie, która jako jedyna nie boryka się z problemami ekonomicznymi. Stocznia w Gdańsku i Gdyni znacznie zmniejszyły swoją produkcję.
Przemysł lotniczy - po rozwiązaniu Układu Warszawskiego, paktu wojskowego krajów socjalistycznych, produkcja tego przemysłu załamała się. Ośrodkami produkcji samolotów pozostają Mielec i Świdnik, w których konstruowane są helikoptery.
Przemysł maszynowy wytwarzający w Polsce maszyny budowlane (m.in. Stalowa Wola, Wrocław), włókiennicze (np. Łódź, Bielsko-Biała), maszyny górnicze (ośrodki GOP-u), maszyny rolnicze (Ursus, Płock, Lublin, Kutno, Poznań).
Przemysł metalowy - w zakładach tego przemysłu wzrósł udział firm zachodnich, przez co na rynku jest dostatek sprzętu gospodarstwa domowego o wzrastającej jakości. Przemysł metalowy produkuje także konstrukcje stalowe, łożyska, narzędzia skrawające. Zakłady wytwarzające te wyroby skupiają się w pobliżu hut, głównie na Górnym Śląsku.
Przemysł elektroniczny i elektrotechniczny -stanowi zaledwie 7% produkcji.Centrum produkcji stanowi Warszawski Okręg Przemysłowy (miasto stołeczne wraz z pobliskim ośrodkami: Piaseczno, Milanówek, Błonie). Główne wyroby tego przemysłu stanowią telewizory, sprzęt telekomunikacyjny, kable, radioodbiorniki, komputery.
Produkcja energii elektrycznej w Polsce należy do rozwijających się gałęzi przemysłu.
Struktura polskiej elektroenergetyki jest oparta na paliwach kopalnych (węglu kamiennym i brunatnym). Elektrownie bazujące na węglu produkują większość polskiej energii, z czego ponad 35% te spalające węgiel brunatny, podczas gdy hydroelektrownie jedynie 3%. Niewielki jest udział elektrowni bazujących na oleju opałowym, a nie posiadamy żadnej elektrowni jądrowej, chociaż istniały plany budowy takowej w Żarnowcu.
Rozmieszczenie produkcji energii elektrycznej jest w Polsce nierównomierne i nie pokrywa się z zapotrzebowaniem na nią. Polska centralna odznacza się nadmiarem (od czasów uruchomienia elektrowni „Bełchatów”) produkcji, podczas gdy część północno-środkowa i północno-wschodnia niedoborem.
W zależności od zużywanego surowca różne są przesłanki lokalizacyjne dla elektrowni. I tak elektrownie spalające węgiel brunatny zlokalizowane są w sąsiedztwie kopalń wydobywających surowiec, jako że z powodu jego niskiej kaloryczności (1800-2200 kcal) nieopłacalny jest jego transport na duże odległości. Jego niska kaloryczność powoduje również, że opłacalna jest budowa jedynie dużych obiektów – elektrownie spalające węgiel brunatny należą do największych w Polsce: elektrownia „Bełchatów” moc 4320 MW, „Turów” 2000 MW i kompleks elektrowni w rejonie Konin-Turka o łącznej mocy 2700 MW. W przypadku elektrowni bazujących na węglu kamiennym powiązanie z miejscem pozyskiwania surowca nie jest już tak silne – opłacalna jest budowa elektrowni z dala od kopalń pod warunkiem, że spalają one węgiel wyżej kaloryczny.
Umożliwiło to powstanie takich obiektów jak elektrownia „Kozienice” (moc 2600 MW) i „Połaniec” nad Wisłą, „Dolna Odra” na Odrze i „Ostrołęka” nad Narwią. W przypadku tak dużych obiektów istotne znaczenie miała również lokalizacja nad rzeką o dużym przepływie, jako że zużywają one duże ilości wody do celów chłodniczych. Nie bez znaczenia były zapotrzebowanie lokalnych rynków i fakt że przesył energii na duże odległości łączy się z dużymi jej stratami.
Najwięcej elektrowni bazujących na węglu kamiennym zlokalizowanych jest w woj. śląskim o łącznej mocy stanowiącej 20% mocy wszystkich krajowych elektrowni. Wpłynęły na to dogodne warunki zaopatrzenia w surowiec oraz duży popyt na energię elektryczną ze strony licznych zakładów przemysłowych GOP-u i nie tylko. Takie były przesłanki budowy elektrowni „Opole” w woj. opolskim o mocy 1400 MW.
Hydroenergetyka ma niewielki udział w produkcji energii, ponieważ brak jest dogodnych warunków do budowy hydroelektrowni. Z pośród występujących w Polsce dwie („Żarnowiec” w woj. pomorskim i „Porąbka-Żary” na Sole) mają moc 500 MW, a trzy: „Solina” na Sanie, „Włocławek” na Wiśle i „Żydowo” w woj. zachodniopomorskim moc powyżej 100 MW. Elektrownie „Żarnowiec”, „Porąbka-Żary” i „Żydowo” to elektrownie szczytowo-pompowe o dwóch zbiornikach, dolnym i górnym, które produkują energię jedynie w okresie zwiększonego poboru (np. szczyt poranny i popołudniowo-wieczorny). W pozostałym czasie przepompowują wodę ze zbiornika dolnego do górnego.
Elektrownie te maja charakter pomocniczy i awaryjny (na wypadek zatrzymania dostaw energii z innych elektrowni).
Ropa naftowa jest to płynna mieszanina węglowodorów o kaloryczności 9500 - 11500 kcal/kg.
Wyrabia się z niej: eter naftowy, paliwa dla pojazdów spalinowych, naftę, oleje mineralne, smary, leki, mazut oraz surowce dla przemysłu chemicznego, np. benzen, toluen, ksyleny (hydrokraking, kraking, reforming katalityczny).
Ropa naftowa jest jednym z najważniejszych artykułów w handlu, a duże koncerny walczą miedzy sobą o panowanie na rynku. Ropa naftowa jest kartą przetargową w konfliktach międzynarodowych.
Najważniejsze rejony zasobne:
- Bliski Wschód 65% - Zatoka Perska - Arabia Saudyjska (to 15% św. zasobów), Iran, - Irak, Kuwejt, Zjednoczone Emiraty Arabskie - Ameryki 17% - Afryka i Azja (bez B.W.) 10% - Europa 8%
- Delta Orinoko – Wenezuela - Przypuszcza się że duże złoża ma Amazonia
Głównymi eksporterami są kraje "producenci" z wyjątkiem USA.
Główni importerzy to:
- Stany Zjednoczone - Japonia - Francja - Niemcy - Włochy
OPEC, Organization of the Petroleum Exporting Countries, Organizacja Państw Eksporterów Ropy Naftowej, organizacja założona w 1960 na konferencji w Bagdadzie zwołanej w następstwie obniżenia cen ropy naftowej przez międzynarodowe spółki naftowe. Głównym jej celem jest dążenie do kontroli cen ropy.
W konferencji wzięli udział przedstawiciele: - Arabii Saudyjskiej - Kuwejtu - Iraku, - Iranu - Wenezueli
Formalnie początkiem działania OPEC była konferencja w Caracas w styczniu 1961, kiedy to uchwalono statut. Do państw założycieli dołączyły później: - Katar (1961) - Indonezja - Libia (1962) - Zjednoczone Emiraty Arabskie (1967) - Algieria (1969) - Nigeria (1971) - Ekwador (1973) - Gabon (1975)
Kraje te dostarczają obecnie ponad 30% produkcji ropy naftowej, a na ich terytorium znajduje się ok. 75% rozpoznanych zasobów tego bogactwa naturalnego na Ziemi.
Siedzibą OPEC jest Wiedeń, najwyższym organem Konferencja, wykonawczym - Rada Gubernatorów wraz z Komisją Ekonomiczną i Sekretariatem. Działalność OPEC dotyczy wszystkich aspektów rynku, takich jak ceny, opłaty eksploatacyjne, limity wydobycia i zyski. Jej celem jest ujednolicenie polityki w dziedzinie produkcji i zbytu ropy naftowej.
Ma ona także zabezpieczać interesy producentów. Prowadzi badania w zakresie wykorzystania energii i perspektyw przemysłu petrochemicznego.
W wyniku kryzysu naftowego w latach 1973-1974 pozycja organizacji ogromnie wzrosła. W 1973 podwyższano wielokrotnie cenę ropy, a państwa członkowskie osiągnęły ogromne dochody stawiające je w rzędzie najbogatszych na świecie. Skutkiem tego był gwałtowny wzrost kosztów utrzymania w wysoko rozwiniętych państwach zachodnich i polityka oszczędnościowa w tych państwach.
Złagodzeniem sytuacji był fakt, że poza organizacją pozostawał jeden z największych producentów ropy - Meksyk.
Spadek znaczenia OPEC wynikał także z konfliktów wojennych pomiędzy państwami członkowskimi (wojna iracko-irańska, wojna w Zatoce Perskiej).
Znaczenie OPEC jest w dalszym ciągu duże, ale pozycja innych eksporterów, np. Rosji, wzrosła.
Intensyfikacja rolnictwa umożliwia zwiększenie produkcji bez konieczności poszerzania areału użytków rolnych.
Zacznijmy od definicji. Rolnictwo intensywne jest to bowiem rolnictwo, w którym ponosi się duże nakłady pracy uprzedmiotowionej i pracy żywej, w wyniku czego uzyskuje się wysokie plony oraz znaczną produkcyjność zwierząt gospodarskich. Wzrost efektów produkcyjnych jest w większym stopniu uzależniony od nakładów pracy uprzedmiotowionej (nawozów, środków ochrony roślin, materiału siewnego itp.) niż zaangażowania siły roboczej. Rolnictwo intensywne odznacza się często dużą towarowością, tzn. że znaczna część wyprodukowanych płodów rolnych lub zwierząt jest przeznaczona na sprzedaż.
W zależności od struktury ponoszonych nakładów występuje:
· rolnictwo intensywne typu kapitałochłonnego, w którym wysokie wskaźniki produktywności ziemi są skutkiem dużych nakładów pracy uprzemysłowionej (Europa Zach. pn.-wschodnie i przyjeziorne stany w USA, Nowa Zelandia)
· rolnictwo intensywne typu pracochłonnego, które odznacza się zaangażowaniem dużych nakładów pracy żywej (doliny Nilu, Eufratu, Tygrysu, Nizina Chińska).
Dla krajów wysoko gospodarczo rozwiniętych typowe jest szukanie coraz bardziej nowoczesnych technik i metod organizacji produkcji, prowadzenie prac badawczych i wprowadzanie nowych odmian roślin użytkowych oraz ras zwierząt hodowlanych. W wyniku tego produkcja odznacza się wysoką jakością i możliwie wysokim stopniem dostosowania cech użytkowych produktów rolnych do potrzeb ich odbiorców. Daje to możliwość zmniejszenia masy przerobionych w przemyśle surowców rolnych (np. dzięki wzrostowi zawartości cukru w burakach cukrowych, skrobi w ziemniakach przerabianych na krochmal). Dzięki tym zabiegom rośnie opłacalność produkcji.
Przykładem kraju o wysokim stopniu intensywności rolnictwa jest Holandia. Są tu słabe gleby, użytkowanie ziemi jest utrudnione przez ciągłe obniżanie się terenów nadmorskich, co zmusza do budowy kanałów, grobli i zabezpieczeń ochronnych. Walorem naturalnym środowiska jest łagodny i wilgotny klimat, łąki i pastwiska stanowią ponad 50% użytków rolnych. Warunki naturalne sprzyjają rozwojowi chowu zwierząt gospodarskich. Hodowla zaś stwarza możliwość intensywnego nawożenia organicznego. Położenie Holandii nad Morzem Północnym ułatwia jej (od XIX w) uczestnictwo w międzynarodowym rynku rolnym. Istotne znaczenie ma też położenie Holandii w sąsiedztwie Niemiec – potężnego rynku zbytu.
Holandia rozwinęła przede wszystkim hodowlę zwierząt gospodarskich i ogrodnictwa. Rolnictwo holenderskie charakteryzują duże nakłady pracy uprzedmiotowionej (m.in. duże zużycie nawozów sztucznych na 1 ha użytków ok. 273 kg NPK) oraz niewielka ilość gruntów przypadająca na 1 ciągnik 5 ha/ciągnik), dzięki czemu uzyskuje wysokie plony, np. pszenicy 80 q/ha (świat 25 q/ha), ziemniaków 461 q/ha (151), buraków cukrowych 639 q/ha (349). Pogłowie trzody chlewnej na 100 ha użytków rolnych wynosi 680 sztuk (świat 18). Od jednej krowy uzyskuje się rekordową ilość mleka –6289 litrów (świat 2033 l).
O wysokim stopniu intensywności rolnictwa holenderskiego świadczą także:
- stosowanie sztucznej inseminacji w hodowli bydła (uzyskiwanie większej liczby cieląt o korzystnych i pożądanych cechach)
- dobry stan zdrowia zwierząt gospodarskich dzięki właściwej opiece weterynaryjnej i stosowaniu środków farmakologicznych
- system żywienia bydła oparty latem na wysokodajnych pastwiskach, zimą na paszach treściwych i kiszonce
- wyeliminowanie sezonowości produkcji jaj
- uniezależnienie się od żyzności gleby wskutek dobrego nawożenia, pełnej melioracji gruntów oraz bardzo starannej uprawy pól
- nowoczesna agrotechnika
- doskonale zorganizowany system oświaty i nauki wiejskiej
- uprawa produktów rolnych o dużej opłacalności, gwarantujących zbyt
- specjalizacja gospodarstw rolnych (regionów) w produkcji określonych artykułów rolnych.
W Holandii znakomicie działa spółdzielczość. Organizuje ona zaopatrzenie rolników w nawozy i pasze, skupuje mleko, ziemniaki i inne płody, a także przetwarza surowce rolne. Uczestniczy w 25% w eksporcie towarów rolno-spożywczych.
Do obszarów intensywnego rolnictwa zaliczamy: - Europę Zachodnią, - Dolinę Kalifornijską, - Nizinę Zatokową i Atlantycką w USA, - Japonię i Koreę oraz Nizinę Chińską, - Jawę, - deltę Nilu i Nizinę Gangesu.
Do wzrostu intensywności rolnictwa należy także poszukiwanie i wprowadzanie coraz doskonalszych odmian roślin użytkowych i ras zwierząt gospodarskich. Przykładowo, w pracach nad uszlachetnianiem roślin zwraca się uwagę na zwiększanie plenności, odporności na szkodniki, choroby i niekorzystne warunki wegetacyjne, zawartości cennych składników odżywczych oraz skrócenie cyklu wegetacyjnego.
Rasy zwierząt udoskonala się przez skracanie cyklu produkcyjnego, zwiększanie odporności na choroby oraz uzysku produktów pochodzenia zwierzęcego (mięso, skóry, mleko), przy jednoczesnym wzroście ich walorów użytkowych.
Rolnictwo ekstensywne (obszary o małej gęstości zaludnienia, słabo sprzyjających warunkach naturalnych) odznacza się tym, że wzrost produkcji odbywa się głównie przez powiększenie areału użytków rolnych, a nie przez lepszą uprawę gruntów rolnych. Rolnictwo ekstensywne cechuje więc małe zaangażowanie nakładów pracy żywej i uprzedmiotowionej, czemu towarzyszy mała produkcyjność ziemi i zwierząt. Wszystkie te cechy charakteryzują rolnictwo tradycyjne ekstensywne, występujące m.in. w krajach afrykańskich położonych na terenie Sahary, na suchych terenach Australii, w Mongolii. Rolnictwo ekstensywne może w wyjątkowych okolicznościach scharakteryzować się stosunkowo dużymi nakładami kapitałowymi. Jest to rolnictwo ekstensywne typu kapitałochłonnego, jakie wykształciło się na terenie Wielkiej Równiny Prerii. Rolnictwo to cechuje mała produktywność ziemi, małe nakłady pracy żywej oraz duża wydajność pracy. Środki pieniężne są tam przeznaczone na mechanizację pracy farmerów i nie przyczyniają się do wzrostu wydajności ziemi (np. wzrostu plonów). Powodują one natomiast podwyższenie wydajności pracy farmerów. Zważywszy na wysoki stopień towarowości produkcji, można zauważyć, że prowadzi to do wzrostu dochodów farmerów.
Główne obszary rolnictwa ekstensywnego: - Queensland i Nowa Południowa Walia w Australii, - Wielkie Równiny w USA i Kanadzie, - obszar Pampy w Argentynie oraz cała strefa międzyzwrotnikowa w Afryce, - Bliski Wschód, - Pakistan, - Afganistan i niemal cały obszar b. ZSSR.
Rolnictwo ekstensywne rozwinęło się m.in. na obszarze Pampy (środkowa część wielkiej niziny Gran Chaco) w Argentynie. Jej wschodnia, przyatlantycka wilgotna część posiada bardzo żyzne gleby humusowe i stanowi najważniejszy region gospodarczy kraju. Skupia się na niej ogromna większość rolnictwa i przemysłu przetwórczego, najgęstsza sieć komunikacyjna, najwięcej ludności i wielkich miast. Natomiast zachodnia część Pampy jest sucha, ma gleby jałowe żwirowate i zasolone, toteż jest rzadko zaludniona i uboga. Wschodnia część Pampy leżąca w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego, dość wilgotnego posiada doskonałe warunki do uprawy rolnictwa, zwłaszcza uprawy pszenicy, kukurydzy, roślin oleistych i pastewnych.
Zachodnia część Pampy ma klimat suchy, a ponieważ gleby są tam jałowe, jej wykorzystanie ogranicza się przeważnie do ekstensywnej hodowli owiec na wełnę i skóry.
